Skomentuj 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
Od kilkunastu lat podejście do wykonywania i realizacji praw autorskich podlega silnym przeobrażeniom. Organizacje i stowarzyszenia promujące wolność i otwartość oprogramowania, treści czy dostępu do wiedzy zdobywają coraz większą popularność. Wspólnym mianownikiem wszystkich tych przejawów otwartości jest jej przedmiot - utwór prawa autorskiego, podlegający ochronie prawnej, dotychczas mocno skoncentrowanej na twórcy i jego zgodzie na wykorzystanie dzieła. Takie podejście zmieniają licencje typu "open", umożliwiające swobodne korzystanie z utworów.
Pierwszym krokiem ku otwartości była ewolucja przepisów umożliwiających tzw. dozwolony użytek utworów, w przypadku którego nie ma obowiązku pytać autora o to, czy można wykorzystać jego dzieło w określonym zakresie. Jednak cały czas autor i jego twórczość są chronione i wykorzystanie utworów, w szczególności w działalności komercyjnej, jest uzależnione od uzyskania zgody autora, która zwykle przyjmuje postać udzielenia licencji lub przeniesienia autorskich praw majątkowych do stworzonego utworu - mówi radca prawny Rafał Malujda, prowadzący kancelarię prawną w Technoparku Pomerania w Szczecinie, specjalizującą się m.in. w prawie własności intelektualnej. To od woli autora zależy, na jakich warunkach jego utwory będą wykorzystywane. W tym miejscu pojawia się wątek otwartości, czyli umożliwienie przez autora swobodnego korzystania z jego utworów. Zakres swobody i jej formy określa sam autor, który może wybrać jedną z otwartych licencji lub napisać swoją własną. Obecnie dostępnych jest co najmniej kilkaset gotowych, niezwykle różnorodnych otwartych licencji, które można pogrupować według określonego rodzaju twórczości. To jest właśnie przejaw zmiany podejścia do wykonywania i realizacji praw autorskich w dzisiejszych czasach - coraz większe grupy autorów widzą sens, a niekiedy i uzasadnienie biznesowe, w tym, aby udostępnić swoje utwory wykorzystując do tego otwartą licencję bez rygorystycznej ochrony prawa autorskiego, którego realizacja i egzekucja wielokrotnie w dzisiejszych czasach, zważywszy na mnogość i natężenie technik wymiany informacji - graniczy z niemożliwością - komentuje Malujda. Jest to ewolucja odchodząca od zasady "wszystkie prawa zastrzeżone" na rzecz "pewne prawa zastrzeżone".
Otwarte oprogramowanie
Wszystko się zaczęło od otwartego oprogramowania. Umożliwia ono wykorzystanie oprogramowania, jego udostępnienie, modyfikowanie i rozpowszechnianie stworzonych modyfikacji. Podstawą realizacji większości z tych uprawnień jest możliwość dostępu do kodu źródłowego oprogramowania. Jednym z kluczy odróżniających typy licencji w tej grupie jest tzw. klauzula copyleft, na podstawie której korzystający, a w szczególności modyfikujący oprogramowanie, zobowiązany jest do zachowania warunków licencyjnych, na których utwór został udostępniony przez poprzednika (ang. copyleft attitude).
Dzięki temu autor, który zdecydował się upowszechnić swoje utwory na tych zasadach ma gwarancję, że nie dojdzie do następczego "zamknięcia" utworu. Z uwagi na rygorystyczne konsekwencje tej klauzuli, istnieją również licencje zawierające klauzulę non-copyleft, które umożliwiają zamknięcie dostępu do kodu źródłowego oprogramowania. Warto zauważyć, że oprogramowanie open source może być wykorzystywane zarówno niekomercyjnie, jak i komercyjnie.
Otwarta treść, kultura. Otwarty dostęp
Fenomen otwartego oprogramowania doprowadził do tego, iż otwarte podejście zaczęło funkcjonować nie tylko w informatyce, lecz także w odniesieniu do dokumentacji różnego typu, twórczości artystycznej, muzyki, literatury czy fotografii. Najbardziej znanymi wzorcami licencji są tutaj licencje Creative Commons oraz Licencja Wolnej Sztuki - wyjaśnia radca. Otwarty dostęp, z ang. Open access dotyczy natomiast innego pola - chodzi tutaj o udostępnianie cyfrowych treści i danych o charakterze naukowym i edukacyjnym. Ma on celu umożliwienie swobodnego wykorzystywania do celów naukowych i edukacyjnych utworów objętych tego typu licencjami. Naukowcy chcą lub wręcz często muszą publikować swoje prace w międzynarodowych periodykach, których wydawcy stosują zwykle dość agresywną politykę prawno-autorską, polegającą na pozyskaniu od autora autorskich praw majątkowych do publikacji, co wykluczałoby z definicji podejście otwarte. Autor, który chciałby "otworzyć" dostęp do wyników swoich prac musi w takim wypadku sprawdzić, czy wydawca, któremu przekazał prawa autorskie majątkowe, zezwala na umieszczanie już opublikowanych artykułów, albo co najmniej tzw. postprintów w otwartych repozytoriach. Jeżeli nie, to rozważyć można umieszczenie w otwartym repozytorium tzw. Preprintów, czyli wersji przed procedurami recenzenckimi i publikacyjnymi - radzi Rafał Malujda.
Udostępnienie utworu na warunkach otwartych jest zawsze indywidualną decyzją autora, a czasami korzyści wynikające z dzielenia się swoimi osiągnieciami mogą być znacznie większe i ważniejsze niż zamknięte, hermetyczne prawa do utworu.
Artykuł został przygotowany w ramach kampanii "ICT LAB-MARKET - od wynalazku do produktu" współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Kampania prowadzona jest przez firmę promocyjną GOS Polska Sp. z o. o. (www.gos-polska.pl) w partnerstwie z Technoparkiem Pomerania (www.technopark-pomerania.pl).
Więcej ciekawych informacji o wspieraniu innowacyjnego biznesu oraz rozwoju branży IT można znaleźć na stronie www.ictlabmarket.spnt.pl.
KOMENTARZE (0)
Do artykułu: Dzielenie się wiedzą. Licencje otwarte