GIS w zagadnieniach bezpieczeństwa ruchu drogowego

GIS w zagadnieniach bezpieczeństwa ruchu drogowego
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Zarządcy dróg oraz ruchu drogowego powinni dysponować bazą danych o zdarzeniach, jakie występują na ich sieci drogowej, oraz stosować informatyczne systemy GIS do zarządzania bezpieczeństwem na drogach. Takie narzędzia dają możliwość skutecznych i optymalnych działań prowadzących do poprawy stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Bezpieczeństwo jest najważniejsze

Podstawowe znaczenie w ocenie bezpieczeństwa ruchu drogowego mają informacje o zdarzeniach drogowych. Dane te są gromadzone w odpowiednich bazach opartych na technologii GIS, które mogą mieć zasięg krajowy i lokalny. Celem baz krajowych jest głównie monitorowanie stanu zagrożenia w ruchu drogowym na sieci drogowej w kraju, porównanie tego zagrożenia w różnych regionach i na drogach różnych kategorii oraz ocena zmian w czasie tego zagrożenia. Dane o zdarzeniach drogowych służą także do formułowania ogólnej diagnozy stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD) oraz podstawowych założeń co do kierunku podejmowanych działań w zakresie jego poprawy. Bazy lokalne obejmują swoim zasięgiem najczęściej określone, wydzielone obszarem zarządzania sieci drogowe, tj. sieci (wszystkich lub wybranych rodzajów dróg) województwa, powiatu, gminy, miasta. Ze względu na ograniczony obszarowo zasięg bazy te mogą zawierać znacznie więcej informacji o zdarzeniach i środowisku drogi niż bazy krajowe. Ich podstawowym przeznaczeniem powinno być sporządzanie szczegółowych programów poprawy BRD. Wskazane jest zatem, żeby były w nie wyposażone wszystkie zarządy dróg.

Aktualnie w Polsce, z wyjątkiem Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, niewiele zarządów drogowych dysponuje lokalnymi bazami danych, których analizy znacząco wpływają na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Rola baz danych o zasięgu lokalnym

Aby działania naprawcze były skuteczne, muszą być oparte na odpowiedniej diagnozie, której podstawą jest szczegółowa i dogłębna ocena stanu istniejącego. W przypadku bezpieczeństwa ruchu drogowego taką ocenę konstruować można na podstawie bardzo szczegółowych analiz zdarzeń drogowych, jakie są możliwe dzięki systemom GIS.

Zdarzenie drogowe powstaje najczęściej na skutek błędnej oceny sytuacji w ruchu drogowym dokonanej przez uczestników tego ruchu. Błędna ocena jest dokonywana najczęściej w miejscach środowiska drogi mało zrozumiałych, nieczytelnych, słabo widocznych, nietypowych, o dużym natężeniu ruchu itp. Głównie z tych powodów w takich miejscach koncentrują się zdarzenia drogowe. Wobec tego podstawowym zadaniem w zakresie działań na rzecz poprawy BRD w odniesieniu do środowiska drogi powinno być wyszukanie tych niebezpiecznych miejsc, dokonanie ich szczegółowej oceny, a także określenie przyczyn zdarzeń drogowych oraz wskazanie sposobu ich usunięcia lub ewentualne zneutralizowanie stopnia ich wpływu na zdarzenia drogowe.

Charakterystyki zagrożenia w ruchu drogowym są ściśle powiązane z charakterystykami środowiska drogi, stąd też do opracowania diagnozy stanu BRD niezbędne są szczegółowe informacje o zdarzeniach drogowych oraz o środowisku drogi, jakie zawarte są w systemach GIS.

W przypadku prowadzenia analiz wpływu środowiska drogi na powstawanie zdarzeń drogowych niezbędne jest gromadzenie danych opisujących:
- cechy ruchu, w tym wartości natężeń ruchu, prędkości pojazdów, struktury rodzajowej (udziału pojazdów ciężarowych autobusów, rowerów itp.), struktury kierunkowej ruchu;
- geometrię dróg i skrzyżowań, w tym szczególnie odległości widoczności elementów drogi;
- środki organizacji ruchu, w tym urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, urządzenia sterowania ruchem drogowym;
- cechy i stan techniczny nawierzchni drogowej.

Informacje przekazywane przez uczestników zdarzeń drogowych oraz funkcjonariuszy Policji są ich subiektywną oceną danego zajścia. Dopiero szczegółowa analiza danych, opisów i szkiców pochodzących zarówno z policyjnych kart zdarzeń drogowych i kart zgłoszeń szkód powypadkowych w firmach ubezpieczeniowych, a także analiza środowiska drogi (geometrii, organizacji ruchu drogowego, warunków atmosferycznych, stanu nawierzchni itp.) umożliwia odtworzenie prawdopodobnych okoliczności zdarzeń drogowych i opracowanie poprawnej diagnozy BRD. Analiza tych danych jest dokonywana za pomocą systemu GIS.

Gromadzenie tak wielu i tak szczegółowych danych jest możliwe jedynie na szczeblu baz lokalnych, i to w odniesieniu do sieci drogowej konkretnego zarządcy. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28. lutego 2000 roku w sprawie numeracji i ewidencji dróg oraz obiektów mostowych (Dz. U. nr 32 poz. 393) wszyscy zarządzający siecią drogową mają obowiązek prowadzenia ewidencji dróg w postaci rejestru dróg i obiektów mostowych. W obu tych bazach danych jest gromadzonych wiele informacji o środowisku drogi, w tym także o ruchu drogowym, a nawet o wypadkach drogowych. Warto więc odpowiednio zmodyfikować i rozbudować te bazy, aby uzyskać komplementarny system umożliwiający nie tylko zarządzanie drogami i ruchem drogowym, ale także dokonywanie szczegółowych analiz BRD. Dodatkowo zarządzający daną siecią drogową znakomicie znają wszystkie jej cechy oraz specyfikę poszczególnych jej elementów. W analizach przyczynowo-skutkowych zdarzeń drogowych może mieć to duże znaczenie, bowiem standardowe dane zawarte w bazie mogą być czasami niewystarczające do pełnej oceny zagrożenia w ruchu na określonym elemencie sieci drogowej.


Wykorzystanie baz danych GIS w działaniach zmierzających do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego

Informacje zebrane w lokalnej bazie danych mogą być podstawą do wykonania wielu komplementarnych analiz zagrożenia w ruchu drogowym na danej sieci drogowej. Głównym celem tych analiz powinno być między innymi:
- określenie skali problemu zagrożenia i na tej podstawie planowanie środków finansowych przeznaczonych na poprawę BRD,
- wybór miejsc przeznaczonych do przebudowy lub zmian organizacji ruchu ze względu na niski poziom BRD i na tej podstawie planowanie rzeczowego programu działań na następne lata,
- opracowanie założeń dotyczących sposobu poprawy stanu BRD w wybranych miejscach na sieci drogowej,
- wybór i opracowanie koncepcji przebudowy lub zmian organizacji ruchu w wybranych miejscach na sieci drogowej,
- opracowanie oceny efektywności działań w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego i na jej podstawie tworzenie katalogu sprawdzonych sposobów poprawy BRD,
- kształtowanie właściwych zachowań użytkowników sieci drogowej pod względem bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Wymienione wyżej cele powinny być realizowane przez zarządcę drogi cyklicznie. Forma ich realizacji jest uzależniona od poziomu zaawansowania konstrukcji lokalnej bazy danych, którą się dysponuje. Najogólniej można wyróżnić cztery takie poziomy:
- lokalna baza danych o zdarzeniach drogowych,
- lokalna baza danych o zdarzeniach drogowych i środowisku drogi,
- komplementarny system oceny BRD,
- komplementarny system do zarządzania BRD.

Najniższy poziom stanowi baza tylko o zdarzeniach drogowych. Umożliwia ona w sposób automatyczny tworzenie wybranych ogólnych raportów o stanie BRD. Na podstawie informacji o koncentracji zdarzeń drogowych można też w sposób uproszczony identyfikować miejsca niebezpieczne. Opracowanie diagnozy stanu BRD dla tych miejsc jest możliwe poprzez niezależne obserwacje zachowania uczestników ruchu, bardziej szczegółową analizę kart zdarzeń drogowych i kart zgłoszenia szkody w firmach ubezpieczeniowych oraz obserwacje i analizy cech środowiska drogi dotyczących tych miejsc.

Drugi poziom stanowi baza danych o zdarzeniach drogowych oraz o środowisku drogi. Za pomocą odpowiednich aplikacji programowych można automatycznie wyszukiwać miejsca niebezpieczne na sieci drogowej oraz tworzyć wybrane raporty o stanie BRD. Programy naprawcze w zakresie BRD muszą być także realizowane w dużym stopniu poza środowiskiem bazy danych poprzez dodatkowe badania i analizy.

Trzeci poziom zaawansowania konstrukcji baz danych stanowi informatyczny system oceny BRD. System ten ma bardziej rozbudowane bloki analityczne w stosunku do baz drugiego poziomu, przez co zapewnia realizację bardziej zaawansowanych analiz i raportów BRD. Diagnozę dla poszczególnych miejsc niebezpiecznych opracowuje się głównie w oparciu o informacje zawarte w systemie.

Niewątpliwie najbardziej przydatny w praktyce drogowej w ramach działań na rzecz poprawy BRD jest informatyczny system do zarządzania BRD. System ten umożliwia nie tylko automatyczne opracowywanie szczegółowych ocen i diagnoz BRD oraz raportów o stanie BRD, ale także:
- realizacje w systemie projektów koncepcyjnych przebudowy wybranych niebezpiecznych miejsc,
- opracowanie audytu BRD (m.in. oceny projektu budowy lub przebudowy na podstawie prognozowanej liczby zdarzeń drogowych),
- opracowanie oceny efektywności podjętych działań w celu uzyskania poprawy BRD na podstawie porównania charakterystyk zagrożenia w ruchu drogowym przed i po wykonaniu działań naprawczych.

Systemy GIS są najlepszymi narzędziami do wyszukiwania przyczyn zagrożenia w ruchu drogowym i optymalnego zarządzania siecią drogową z punktu widzenia BRD. Oprócz zarządów drogowych duże korzyści z tak skonstruowanych baz danych mogą czerpać jeszcze inne jednostki, jak np.:
- prokuratury i sądy w prowadzonych postępowaniach,
- psychologowie do badań zachowania użytkowników dróg,
- ośrodki naukowe do prowadzenia analiz lepszego poznania procesów powstawania zdarzeń drogowych,
- władze samorządowe i państwowe na terenie gminy, powiatu województwa, w tym również Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, do formułowania polityki w zakresie poprawy BRD,
- redakcje środków społecznego komunikowania się do informowania społeczeństwa o poziomie zagrożenia w ruchu drogowym i oddziaływania na zachowania komunikacyjne mieszkańców.

Efektywne raportowanie o stanie BRD

Efektem utrzymywania lokalnych baz danych powinno być cykliczne sporządzanie raportów o stanie BRD. Raporty takie powinny zawierać ogólną ocenę stanu zagrożenia w ruchu drogowym oraz ocenę szczegółową, odniesioną do wybranych miejsc na sieci drogowej.

Podstawą wykonania szczegółowej oceny BRD są charakterystyki obejmujące przede wszystkim środowisko drogi oraz zdarzenia drogowe. Ocena ta dotyczy głównie określania związku pomiędzy szeroko rozumianymi cechami środowiska drogi a błędami popełnianymi przez użytkowników drogi, prowadzącymi do określonych rodzajów zdarzeń drogowych w konkretnych miejscach, na danej sieci drogowej. Wnioski wynikające z tej oceny powinny umożliwiać określenie sposobów usunięcia wad analizowanego miejsca i sformułowanie założeń do projektu jego przebudowy lub zmiany na nim organizacji ruchu.

Raport daje zarządowi drogi pełniejszy pogląd na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego na zarządzanej przez niego sieci drogowej oraz stanowi jednocześnie podstawę do podejmowania działań naprawczych. Raporty mogą też być materiałem służącym do przekonywania decydentów i polityków o słuszności podejmowania pewnych koniecznych przedsięwzięć, które służą poprawie BRD. Na podstawie sporządzonej listy miejsc niebezpiecznych i ich szczegółowego opisu można opracowywać ranking działań, wskazać, które miejsca na sieci wymagają pełnej przebudowy, a które tylko drobnych i mało kosztownych zmian oraz określić kolejność tych działań. Z tego też powodu raporty powinny zawierać wykaz zadań, które przyczynią się do poprawy BRD. Wskazania te są bardzo pomocne przy opracowywaniu konkretnych projektów przebudowy danych miejsc na sieci drogowej lub zmian na nich organizacji ruchu. Często bowiem okazuje się, że niewielkie zmiany są wystarczające do uzyskania znaczącej poprawy BRD.

Raport można wykorzystać do analizy bezpieczeństwa dzieci w ruchu drogowym. Na podstawie zamieszczonych w raportach analiz można podjąć decyzję o wprowadzeniu w rejonach określonych szkół ograniczenia prędkości, zamontowaniu progów zwalniających, budowie azylów dla pieszych itp.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

SŁOWA KLUCZOWE I ALERTY

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: GIS w zagadnieniach bezpieczeństwa ruchu drogowego

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!