Oferta polskich instytutów badawczych musi być globalna

Oferta polskich instytutów badawczych musi być globalna
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

O roli polskich instytutów badawczych i badań naukowych w ogóle we współczesnej rzeczywistości dyskutowali wybitni specjaliści podczas panelu "Innowacje - rola instytutów badawczych" podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego.

Polskie instytuty badawcze odnalazły się w nowej rzeczywistości i, jak wynika z różnych niezależnych ocen, doskonale radzą sobie na rynku. Na rynku badań naukowych działają trzy grupy podmiotów. Są to uczelnie wyższe, instytuty Polskiej Akademii Nauk i właśnie instytuty badawcze. Rolą wszystkich tych podmiotów jest działalność nadawcza i innowacyjna. - W swojej pracy napotykamy na rozmaite bariery rozwoju innowacyjności - mówił Leszek Rafalski, przewodniczący Rady Głównej Instytutów Badawczych. Jego zdaniem do barier w rozwoju innowacyjności zalicza się przede wszystkim nikłe finansowanie badań przez przedsiębiorstwa. - Podejmowane są różne próby, aby zwiększyć finansowanie badań naukowych przez prywatne firmy. Mogłyby to być np. ulgi podatkowe, gdyż badania zawsze są objęte ryzykiem i nigdy nie można być pewnym ich rezultatów. Nasze środowisko musi naciskać na polityków, aby zostały przygotowane odpowiednie rozwiązania systemowe - mówił prof. Rafalski. Inną barierą jest nieodpowiedni system kształcenia. – Trzeba dążyć do kształcenia elitarnego i ustawicznego. Część uczelni stawia na niski poziom nauczania, ale jego masowość. A to nie służy polskiej nauce – podkreślał Rafalski. Ostatnią barierą innowacyjności, na którą wskazał, jest niewłaściwy sposób oceniania jednostek naukowych. Ocenia się je przez pryzmat publikacji, a nie wdrożeń. – Ostatnio wprowadzone kryteria oceny są wątpliwe i nieobiektywne – uważa przewodniczący Rady Głównej Instytutów Badawczych.

Z przedmówcą zgodził się Herbert Wirth, prezes zarządu KGHM Polska Miedź SA, który sam przyznał, że jego firma w stosunku do swoich możliwości wydaje śmiesznie małe pieniądze na badania i rozwój. – Prowadzenie badań i wdrażanie ich rezultatów to być albo nie być dla firm w nowoczesnej gospodarce. Nie wyobrażam sobie funkcjonowania bez nowoczesnych rozwiązań, jakie wypracowują instytuty badawcze. Równocześnie muszę przyznać, że nasza firma bardzo mało wydaje na badania, ale to się zmieni - deklarował prezes KGHM.

Na brak popytu na badania ze strony przedsiębiorców wskazywał Leszek Grabarczyk, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. – Nie ma silnego popytu ze strony prywatnych przedsiębiorstw na usługi instytutów badawczych. Co więcej, jeśli w okresie pięciu-dziesięciu lat państwo nie da ulg na finansowanie badań, to zakonserwuje się obecna sytuacja - uważa dyrektor Grabarczyk, który równocześnie podkreślał, że na tle państw UE-15, Polska wypada bardzo słabo pod względem ulg i zachęt do finansowania innowacji. - Równocześnie oferta instytutów badawczych nie jest kompletna i przygotowana dla przedsiębiorców. Nie ma „gotowych” produktów do kupienia i wdrożenia. - Moim zdaniem, mówił Leszek Grabarczyk, jednostki badawcze muszą odpowiedzieć sobie na kilka zasadniczych pytań i wybrać strategię dalszego działania. Czy chcą same prowadzić działalność gospodarczą, co wiąże się z ryzykiem zastosowania wobec nich ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorstw, co z kolei ograniczyłoby publiczne dotacje, czy też chcą np. zawiązywać spółki czy konsorcja z przedsiębiorstwami czy funduszami inwestycyjnymi – pytał Grabarczyk. Zwrócił uwagę na jeszcze jedną istotną sprawę. W dłuższej perspektywie nie da się realizować wielkich projektów badawczych, myśląc tylko w kategorii rynku polskiego. – Trzeba myśleć i działać w taki sposób, aby rozwiązania polskich instytutów badawczych i innych jednostek badawczo-rozwojowych mogły być kierowane do klienta globalnego. Środowisko naukowe musi samo rozstrzygnąć te kwestie i zdecydować o swojej przyszłości, a tym samym o przyszłości polskiej nauki – podkreślał Leszek Grabarczyk.

Natomiast zdaniem prezesa Polskiej Izby Zaawansowanych Technologii pojęcie innowacyjności zostało bardzo rozmyte w ostatnim czasie. Jest nadużywane. – Polska nie ma polityki innowacyjności i innowacji technologicznej. Nie ma żadnego konkretnego wsparcia, nie ma odpowiednich środków, a jeśli się znajdują, to są często źle rozdysponowane – mówił Ryszard Pregiel, prezes Polskiej Izby Zaawansowanych Technologii. Jego zdaniem trzeba jasno określić, co wspierać, bo nie można wydawać bardzo ograniczonych środków na wszystko co nazwie się innowacją. Równocześnie podkreślał, że nowoczesny przemysł nie może istnieć bez innowacji. – Jeśli nie można wspierać wszystkiego, co by się chciało, to trzeba znaleźć pewną niszę, w której możemy być silni. Ponadto państwo powinno wspierać projekty obarczone największym ryzykiem, bo tam nie pojawią się firmy prywatne - uważa Ryszard Pregiel, który ubolewa także, że kształtowaniu polityki ekonomicznej technicy zostali zepchnięci na margines. – Co byśmy nie myśleli o PRL-u, to rola NOT-u i techników była zdecydowanie większa niż obecnie. Nikt nie zna lepiej gospodarki i przemysłu niż technicy – uważa prezes Pregiel.

- Na badania i rozwój trzeba pozyskiwać środki pozabudżetowe. Bez tego nie uda się nadać im właściwej i pożądanej dynamiki. Tu jest ogromna rola dla partnerstwa publiczno-prywatnego - mówił podczas panelu Józef Suchy, wiceprezes Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT. Podkreślał, że średnio każda złotówka wydana na innowacyjność dała 14 złotych.

Przedstawicielka Instytutu Włókiennictwa wskazywała, że misją instytutów badawczych jest tworzenie gospodarki opartej na wiedzy. – Najlepszą weryfikacją wiedzy i badań jest ich wdrożenie i wykorzystywanie w praktyce. Wdrożenie do praktyki przemysłowej jest łatwe, gdy współpracujemy z otoczeniem. Niestety ta współpraca jest coraz trudniejsza, a barierą są finanse – mówiła Jadwiga Sójka-Ledakowicz, zastępca dyrektora ds. Naukowo-Badawczych Instytutu Włókiennictwa. Zwróciła także uwagę, że nie ma należytej ochrony dla polskich patentów i polskiej myśli naukowej. - Po publikacji, a przed uzyskaniem patentu, wynalazek nie jest chroniony. W tym czasie małe czy średnie przedsiębiorstwa, zwłaszcza z Chin, kopiują rozwiązania i wprowadzają je z niewielkimi zmianami – mówiła Jadwiga Sójka-Ledakowicz. Podkreślała równocześnie, że jest wiele małych i średnich polskich firm, które byłyby zainteresowane wdrożeniem innowacji u siebie, ale ich na to nie stać, a nie mają żadnej formy wsparcia.

Na duże znaczenie specyfiki branży dla rozwoju innowacyjności i wdrażania nowych wynalazków wskazywał Krzysztof Zuzański, członek zarządu, ZAK SA. - Zakres naszych badań wynika z naszych możliwości finansowych i zdolności organizacyjnych, a te często zależą od branży, jaką się zajmujemy – mówił Zuzański, podkreślając równocześnie, iż w różny sposób definiuje się zakres badań i innowacji w różnych branżach.

Zdaniem Janusza Igrasa, dyrektora naukowego Instytutu Nawozów Sztucznych, trzeba skoncentrować się na finansowaniu badań, które mają największą szansę na wdrożenie. Podobnie jak jego przedmówcy, zwrócił on uwagę na wątpliwy sposób oceny instytutów badawczych. - Ocenia się liczbę publikacji, ale gdy działalność instytutu jest nastawiona na wdrożenia, wówczas tych publikacji jest mniej i tym samym uzyskują gorszą ocenę, mimo że wyniki pracy są bardzo dobre – mówił Janusz Igras.

Do rezultatów prac instytutów badawczych odnosił się także Marek Daszkiewicz, dyrektor Instytutu Optyki Stosowanej, sekretarz Rady Głównej Instytutów Badawczych. - Fakt, że instytuty mają bardzo dobre wyniki i są w środowisku bardzo wysoko oceniane wynika, m.in. z tego, iż pracujący tam badacze są w stu procentach nastawieni na pracę naukową. Na uczelniach wyższych, mimo że mają większą kadrę, to wysiłek naukowy jest rozproszony, badania prowadzone są niejako przy okazji. Uważam, że system finansowania badań naukowych, jaki został przyjęty na Węgrzech, jest bardzo dobry i mógłby zostać z powodzeniem implementowany w naszym kraju. Polega to na obciążeniu przedsiębiorstw dodatkową składką celową na badania, od której są zwolnione, jeśli same prowadzą lub finansują potrzebne im badania - mówił Marek Daszkiewicz. Zwracał również uwagę, że tendencja globalna staje się coraz bardziej wyraźna. - Obecnie w Europie można dostrzec, że instytuty łączą się w sieci, przez co stają się silniejsze. Organizacje sieciowe są tańsze, bardziej elastyczne i łatwiej zarządzane niż tradycyjne struktury. Polska nauka musi wziąć to pod uwagę, jeśli nie chce zostać zmarginalizowana – przestrzegał sekretarz Rady Głównej Instytutów Badawczych.

Całą dyskusję prowadził prof. Zbigniew Śmieszek, dyrektor Instytutu Metali Nieżelaznych, wiceprzewodniczący Rady Głównej Instytutów Badawczych, który w podsumowaniu podkreślał, że widać w Polsce wyraźne ukierunkowanie na innowacyjność, przy jednoczesnym braku konkretnej polityki innowacyjnej. - W Polsce w 2020 roku na badania i rozwój ma być przeznaczane 1,7 proc. PKB. Dla porównania w UE-15 jest to 3 proc. Kwestia ulg podatkowych jest nadal sprawą otwartą, gdyż musi pojawić się jakieś rozwiązanie systemowe, które wspierałoby badania naukowe. Jest bowiem kluczową sprawą, aby Polska była liczącym się graczem w dziedzinie badań i rozwoju - zakończył prof. Śmieszek.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Oferta polskich instytutów badawczych musi być globalna

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!