Otwarte mapy - niewyczerpane źródło informacji

Otwarte mapy -  niewyczerpane źródło informacji
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Odwiedzasz serwisy jakdojade.pl czy yanosik.pl? To znaczy, że korzystasz również z otwartych danych w postaci map. Społeczności tworzące takie mapy dbają o ich kompleksowość i aktualność, dzięki czemu zawierają one najbardziej cenne dane. Ty też możesz wzbogacić otwarte serwisy mapowe i wprowadzić pożyteczne informacje. Wszyscy na tym skorzystamy.

W przypadku informacji przestrzennej sama definicja tego zagadnienia implikuje przy tworzeniu treści uwzględnienie wpływu otaczającego nas świata na gromadzone przez nas dane. Każda nowo tworzona mapa, analiza, plan czy wizualizacja nie istnieje w oderwaniu od otaczającej nas rzeczywistości i musi uwzględniać przestrzeń publiczną w postaci np. sieci dróg, mapy budynków czy też specyficznych informacji, takich jak lokalizacje bankomatów, przebieg ścieżek rowerowych, remonty wspomnianych dróg czy godziny otwarcia sklepów i instytucji publicznych.

Technicznie najczęściej odbywa się to poprzez podłączenie odniesień z różnego rodzaju baz danych, map wektorowych lub rastrowych. Fakt, że sami nie jesteśmy autorami wszystkich treści w oczywisty sposób przyśpiesza pracę (korzystamy z gotowych, opracowanych przez innych podkładów mapowych). Dane pozyskane na zewnątrz uwalniają nas więc od konieczności żmudnego tworzenia całej, kompletnej treści mapy, ale powodują również pewne problemy.

W tym momencie każda osoba pracująca z mapami i znająca realia od razu zwróci uwagę na temat kosztów pozyskania takich danych, które to koszty w przypadku projektów wielkoobszarowych bądź specjalistycznych potrafią być rzeczywiście znaczące. W przypadku gdy przetwarzamy informację wymagającą dokumentacji do celów projektowych to oczywiście pozyskanie materiałów przeznaczonych na te cele z oficjalnych źródeł jest niezbędne z punktu widzenia spełnienia wymogów prawa. Najczęściej koszt ten jest wkalkulowany w końcową cenę rozwiązania i wszyscy (oczywiście poza odbiorcą końcowym ze zrozumiałych względów - jest na końcu łańcucha opłat) są zadowoleni.

Co jednak w przypadku, gdy chcemy stworzyć mapę, która nie jest przeznaczona do celów projektowych, a ma posłużyć jako mapa podkładowa np. do analiz biznesowych? Co, jeśli planujemy wzbogacić informację o zbiórce odpadów wielkogabarytowych o mapę czy plan albo utworzyć mapę punktów zbiórki odpadów komunalnych i udostępnić ją do pobrania w popularnym formacie PDF na stronie powiatu? Gdzie szukać oszczędności w przypadku gdy otrzymaliśmy zadanie przygotowania schematycznych map utrudnień i remontów na drogach miejskich do prezentacji czy też zajmujemy się tworzeniem mapy rowerowej wraz z atrakcjami turystycznymi, aby promować swój region? Myślę, że warto sobie zadać pytanie czy w takich przypadkach zakup danych komercyjnych nie jest jednym z głównych kosztów oraz czy mamy jakąś interesującą alternatywę?

Na pytanie o alternatywne źródła informacji możemy odpowiedzieć twierdząco, choć chciałoby się zastrzec przy okazji, że ostatecznej odpowiedzi nie można oczywiście udzielić bez rozważenia konkretnego przypadku. Zmienne, które należy uwzględnić przy szukaniu alternatyw do danych "urzędowych", to głównie wspominane koszty pozyskania, wymogi prawne, ale i coraz bardziej doceniana w dzisiejszych czasach aktualność wykorzystywanej informacji.

Jaka jest zatem wspomniana alternatywa? Zawsze w przypadku korzystania z informacji mapowej warto uwzględnić fakt, że ostatnio mamy możliwość wykorzystania coraz bardziej popularnych narzędzi związanych z otwartymi danymi. Nawet jeśli musimy posługiwać się dokumentacją spełniającą wymogi formalne to otwarte dane są zawsze doskonałym źródłem dodatkowych informacji. Z rozważanego punktu widzenia dla odbiorcy takich otwartych danych istotne są właściwie trzy tematy: dopełnienie wymogów licencji związanych z danymi otwartymi, sama jakość danych oraz techniczny aspekt zasilenia systemów mapowych w dane otwarte. Postaramy się krótko przybliżyć te tematy tak, aby każdy mógł rozważyć wykorzystanie otwartych danych we własnych systemach mapowych czy BI lub stworzyć na ich podstawie własne mapy tematyczne.

Gdzie znajdziemy otwarte dane?

W poszukaniu informacji pomoże nam jak zwykle popularna wyszukiwarka internetowa. Można jednak zaryzykować stwierdzenie, że najczęściej użytkownicy w naszym kraju korzystają z informacji zebranych przez członków dwóch społeczności zgrupowanych wokół projektów: UMP (mapa Polski dla urządzeń Garmin) oraz OpenStreetMap.

Zgodnie z informacjami na stronach internetowych obu społeczności ich głównym celem jest stworzenie otwartej i swobodnie dostępnej mapy - dla UMP jest to mapa UMP-pcPL (jak z humorem zauważają sami twórcy skrót "pc" pochodzi od "prawie cała" Polska), dla OSM odpowiednio celem jest stworzenie mapy całego świata.

Jak powstają mapy społecznościowe? Główne sposoby wprowadzania informacji do tych zasobów to zbieranie i następnie wprowadzenie do komputera śladów GPS (zarówno z odbiornika GPS, jak i z telefonu z dedykowaną aplikacją) oraz rysowanie mapy na podstawie udostępnionych map satelitarnych. Drugi sposób umożliwia kartowanie okolic, w których nigdy nie przebywaliśmy, ale ze względu na otwartą licencję danych należy bardzo rygorystycznie weryfikować prawa autorskie materiałów źródłowych. W praktyce w otwartych mapach zabronione jest przerysowywanie innych map oraz wgrywanie danych, na które nie uzyskało się pozwolenia. Na przykład mapy Bing firmy Microsoft są udostępnione nieodpłatnie do wykorzystania przy wprowadzaniu danych dla społeczności OSM w zakresie map satelitarnych, ale już wspomniana opcja wykorzystania nie dotyczy baz adresowych czy mapy ulic, będących innymi składowymi projektu Bing.

Tym z nas, którzy interesują się wykorzystaniem popularnych map z Geoportalu w mapach społecznościowych polecam śledzenie korespondencji kolegów z UMP i OSM z Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii właśnie w sprawie wykorzystania zasobów Geoportalu do wprowadzania danych społecznościowych. Ostatnio nastąpiły tutaj pewne zmiany, zainteresowanych odsyłam na strony obu portali (linki pod artykułem).

Jakie informacje są zawarte w danych otwartych?

Z oczywistych względów najczęściej naszym zainteresowaniem cieszą się dane z obszaru okolicy, miasta, gminy czy obszaru kraju, w jakim mieszkamy. Obecnie można znaleźć dość spory zakres danych mapowych o publicznym charakterze - od danych zawierających np. sieć dróg czy cieków wodnych, aż do dość specjalistycznych zestawów informacji, takich jak np. mapy paczkomatów, hydrantów czy przejazdów kolejowych. Dla osób zajmujących się analizami biznesowymi istotne może być to, że dane otwarte to także np. godziny otwarcia sklepów czy placówek. Więc tym bardziej uzasadnione jest spojrzenie na dane otwarte jako na bardzo ciekawe, rzadko dostępne szerszej składniki analiz biznesowych.

W multimediach znajduje się kilka przykładów otwartych danych, część z nich prezentuje nie tylko produkt końcowy, jakim dla wielu z nas jest mapa, ale i informacje techniczne o obiektach - jakże ważne podejście dla tych, którzy integrują dane w systemach analitycznych czy aplikacjach GIS. Wszystkie zrzuty opierają się na danych zbieranych przez społeczność OpenStreetMap.


Zrzut 1. Fragment mapy OpenStreetMap z informacjami technicznymi o przejazdach kolejowych. Co ciekawe, mapowicze OSM zbierają informacje również o "dzikich" przejściach kolejowych.


Zrzut 2. Mapa wrocławskiego Psiego Pola. Jedna ze standardowych prezentacji treści mapy OpenStreetMap. Proszę zwrócić uwagę na numery adresowe - takie informacje również znajdziemy w danych OSM. Kolejnym z parametrów wizualizowanych na tej mapie jest wysokość budynków – możemy zauważyć dziesięciopiętrowy blok mieszkalny w centralnej części zrzutu ekranu.


Zrzut 3. Wrocławskie Psie Pole przedstawione w konwencji mapy rowerowej. Źródło danych to nadal ta sama mapa i baza OpenStreetMap. Kolejny przykład "formatowania" danych pod kątem specyficznych potrzeb użytkownika.

Kolejnym aspektem otwartych danych, który nie jest bezpośrednio kojarzony z tematem otwartych map, ale jest bardzo istotny dla działania wielu systemów GIS, jest baza adresowa i związane z nią mechanizmy geokodowania. Obecnie możliwe jest zbudowanie rozwiązania opartego zarówno o otwarte dane, jak i oprogramowanie opensource.


Zrzut 4. Efekt wyszukiwania w danych adresowych OpenStreetMap na przykładzie stacji kolejowej Wrocław Psie Pole.

Na zrzucie nr 4 znajduje się przykład efektów wyszukiwania na stronie osmapa.pl stacji kolejowej Wrocław Psie Pole. Stacja, będąc elementem infrastruktury transportowej, posiada również relacje z innymi elementami sieci transportowej - na zrzucie widać połączone relacje miejskiej i gminnej komunikacji autobusowej, której przystanek znajduje się przy stacji kolejowej. Jak widać dane otwarte mogą być znakomitym punktem wyjścia dla systemów transportu intermodalnego.


Zrzut 5. Relacje obiektu z innymi elementami mapy i strukturami logicznymi na przykładzie wrocławskiej stacji kolejowej Psie Pole.

Zrzut nr 5 pokazuje jasno czym jest zbiór danych OpenStreetMap - jak widać to nie tylko mapa odbierana przez wiele osób jako obraz otaczającego nas świata. Zbiór danych OSM to również bogata baza informacji opisowych, ale i relacji pomiędzy obiektami tej bazy. Podobnie jest z Mapą UMP - korzystając z niej dostajemy również dostęp do ogromnej ilości informacji opisujących naszą przestrzeń publiczną.

Jakość otwartych danych i prawa autorskie

Obie mapy OSM i UMP są bogate w treści, przez pewien czas zresztą repozytoria danych były ze sobą połączone. Obie edytowane są przez spore grono entuzjastów, w związku z czym mają bardzo dynamiczny charakter. Często pojawia się zarzut, że z powodu społecznościowego podejścia mapy są niekompletne w małych miejscowościach, ale biorąc pod uwagę fakt ogromnej ilości zbieranej informacji i specyfiki samego wprowadzania danych jest to naturalne zjawisko i w miarę rozwoju projektów mapy będą zawierały coraz mniej "białych plam". Zwróćmy też uwagę na inny, znacznie ważniejszy aspekt tego sposobu wprowadzania treści mapowych - na mapach otwartych są miejsca, gdzie na drugi dzień po wybudowaniu i oddaniu do użytku zjazdu z drogi jest on naniesiony na mapę. W przypadku rozwiązań komercyjnych trwa to znacznie dłużej - w ekstremalnych przypadkach kilka miesięcy, a nawet lat.

Każdy z nas musi oczywiście uwzględnić tę specyfikę i sam ocenić przydatność danych dla własnych potrzeb. Nic zresztą nie stoi na przeszkodzie, a wręcz jest wskazane, aby w przypadku potrzeby, wzbogacić samemu taką mapę i wprowadzić interesujące nas dane. Wszyscy na tym skorzystamy.

Niezmiennie przy okazji danych otwartych ważnym tematem jest licencja, niestety często niedokładnie rozumiana bądź wprost ignorowana. UMP posługuje się licencją Creative Commons Attribution Share Alike (w skrócie CC-BY-SA), OSM zaś wprowadziło niedawno licencję Open Data Commons Open Database License (ODbL). Nie wchodząc w szczegóły obie licencje pozwalają na: swobodne kopiowanie, dystrybuowanie czy też swobodne używanie danych mapowych oraz na tworzenie własnych produktów na podstawie map otwartych. Warunkiem koniecznym takiego użycia jest każdorazowe wskazanie źródła informacji i danych poprzez umieszczenie odpowiedniej informacji o pochodzeniu danych i licencji. Po szczegóły obu licencji odsyłam na strony obu społeczności (http://ump.waw.pl/ oraz http://www.openstreetmap.org/), zresztą w przypadku jakichkolwiek wątpliwości można się kontaktować z mapowiczami obu społeczności. Dziękuję tu szczególnie kolegom z UMP za wyczerpujące informacje.

Gdzie używane są otwarte dane?

Kto wykorzystuje dzisiaj otwarte dane? Oprócz użytkowników opensource’owych i komercyjnych aplikacji desktopowych z map otwartych korzysta również wiele portali internetowych. W związku z tym przynajmniej część czytelników świadomie lub nie spotyka się z danymi o otwartym charakterze. Dobrymi ilustracjami są na przykład wspomniany popularny serwis połączeń komunikacji miejskiej Jakdojade.pl (korzystający obok danych firmy Emapa również z otwartych danych UMP), mapy w aplikacji Yanosik czy też wszelkiego rodzaju mapy pasjonatów rowerowych (Bydgoska Mapa Rowerowa) oraz wiele, wiele innych.

Podsumowując - jeśli nie pracowali Państwo z otwartymi danymi to gorąco zachęcamy do zapoznania się z nimi. Postarajmy się jednak przy tym zapoznać wcześniej z warunkami licencji i szanujmy ich zapisy. Tak jak honorujemy zapisy licencji dotyczące programów komputerowych, tak też respektujmy licencje dotyczące otwartych danych, zbieranych z dużym wysiłkiem przez szerokie grono mapowiczów.

Autor

Tomasz Targowski, Starszy Konsultant, SHH sp. z o.o.

Więcej o SHH sp. z o.o.

Od 1996 roku SHH realizuje w Polsce i za granicą projekty informatyczne związane z informacją przestrzenną. Spółka wdraża kompleksowe, skuteczne i perspektywiczne rozwiązania klasy GIS oparte o światowe standardy technologiczne. Produkty i usługi SHH są dedykowane dla zarządców infrastruktury transportu (m.in. drogownictwo, kolejnictwo, komunikacja miejska), zakładów przemysłowych (m.in. górnictwo, produkcja przemysłowa), przedsiębiorstw sieciowych (m.in. elektroenergetyka, ciepłownictwo, gazownictwo, wodociągi i kanalizacja), jak również urzędów oraz biur projektowych i geodezyjnych. Firma posiada potencjał merytoryczny, technologiczny i wdrożeniowy do realizacji złożonych projektów w zakresie GIS.

Główne obszary działalności SHH: budowa systemów informacji przestrzennej i technicznej, tworzenie baz i hurtowni danych przestrzennych, zasilanie systemów informatycznych w dane, rozwój dedykowanego oprogramowania, wdrażanie systemów wspomagających podejmowanie decyzji, dostarczanie rozwiązań sprzętowych w ramach realizowanych projektów, wszechstronne doradztwo i szkolenia specjalistyczne.

SHH jest twórcą inicjatywy GISforum (www.gisforum.pl) realizowanej poprzez trzy narzędzia: konferencję dedykowaną dla wielu branż, serwis tematyczny w wnp.pl oraz cykliczny newsletter.

Więcej na www.shh.pl
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Otwarte mapy - niewyczerpane źródło informacji

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!